Wanneer is het Driekoningen?
Driekoningen valt altijd op 6 januari en markeert het officiële einde van kerst. De avond ervoor, 5 januari, wordt wel driekoningenavond genoemd.
Driekoningen staat ook bekend als Epifanie, Openbaring van de Heer of Dertiendag, dat laatste omdat de feestdag 13 dagen na Eerste Kerstdag valt.
Driekoningen is geen officiële feestdag in Nederland en België.
In de katholieke kerk wordt het feest van de Openbaring van de Heer op de eerste zondag na nieuwjaar gevierd.
Wat is Driekoningen?
Op Driekoningen is de kerstperiode, die loopt van 25 december tot en met 6 januari, officieel voorbij.
Driekoningen is afgeleid van het feest Epifanie, dat terug te voeren is tot het Egypte van de 2e eeuw n.Chr. Driekoningen is daarmee het oudste feest van het christendom dat geen joodse oorsprong heeft.
De Bijbelse oorsprong van Epifanie is het verhaal van de doop van Jezus door Johannes de Doper in de Jordaan, en dit wordt in de orthodoxe kerk nog steeds herdacht.
In West-Europa veranderde het feest geleidelijk van karakter en ging het vooral draaien om de aanbidding van het kindje in de kribbe door de Drie Koningen of de Wijzen uit het Oosten.
Ooit vielen de viering van de geboorte van Jezus en zijn doop samen, maar op een kerkvergadering in 366 werd besloten dat de viering van de geboorte van Jezus een eigen dag moest krijgen. En die werd vastgelegd op 25 december.
De kerken van landen die de Juliaanse kalender volgen (zoals Rusland) vieren de geboorte van Jezus na kerst op 6 januari en Driekoningen op 19 januari.
Wie waren de Drie Koningen?
De identiteit van de Drie Koningen is niet bekend – en ze waren waarschijnlijk helemaal geen koningen. Maar ze worden vaak zo genoemd omdat ze kostbare geschenken gaven aan het kindje Jezus.
Het is waarschijnlijker dat ze sterrenwichelaars of astrologen waren die de stand van de sterren konden interpreteren.
‘Ze gingen het huis binnen en vonden het kind met Maria, zijn moeder. Ze wierpen zich neer om het eer te bewijzen. Daarna openden ze hun kistjes met kostbaarheden en boden het kind geschenken aan: goud, wierook en mirre.’ Evangelie volgens Matteüs 2:11
Volgens een middeleeuwse legende heetten de Wijzen uit het Oosten Caspar, Melchior en Balthasar en kwamen ze uit verschillende delen van de wereld. Dat verhaal was bedoeld om te laten zien dat de geboorte van Jezus de hele wereld beïnvloedde.
In de kunst worden de Drie Koningen vaak zelfs afgebeeld met verschillende huidskleuren om te illusteren dat de verering van Jezus voor iedereen ter wereld geldt.
De Bijbel noemt het getal drie niet. Maar er staat wel dat ze goud, wierook en mirre meebrachten. Vermoedelijk is het aantal van drie koningen afgeleid van het aantal geschenken.
Tradities op Driekoningen
In Frankrijk en andere landen wordt koningentaart gebakken met Driekoningen. Soms bakt men deze taart de hele maand januari.
De eerste beschrijvingen van deze traditie stammen uit de 14e eeuw.
Een boon of amandel wordt vóór het bakken in de taart verstopt, en degene die hem vindt is koning en mag de anderen de rest van de dag de wet voorschrijven.
In Frankrijk heet de taart galette des rois, maar tijdens de Franse Revolutie was dit veranderd in gâteau de l’egalité om de in ongenade gevallen koning niet te noemen.
Langs de deuren
In Nederland en België gingen kinderen traditioneel met een kroon op om liedjes te zingen, en als beloning kregen ze snoepgoed.
In huis werden lootjes getrokken, waaronder de zogeheten koningsbrief. Wie die trok, had het de rest van de dag voor het zeggen, net als met de amandel in de taart.
Tegenwoordig zijn bij ons vrijwel alle tradities rond Driekoningen uitgestorven.
Kinderen roken sigaretten
In het dorp Vale de Salgueiro in Noord-Portugal worden kinderen vanaf vijf jaar aangemoedigd om op Driekoningen sigaretten te roken.
Dit is een oud gebruik tijdens Driekoningen.
De bevolking kan niet verklaren hoe of waarom de traditie ontstaan is, maar ze wordt nog steeds in stand gehouden.
Ritueel winterzwemmen
Om Jezus’ doop te gedenken springen veel orthodoxe christenen in koud water op 6 januari of 19 januari, afhankelijk van de gevolgde kalender.
Op sommige plaatsen is er een traditie om een kruis in het water te gooien. Men gelooft dat degene die het kruis vindt, het volgende jaar een goede gezondheid zal hebben.
Kerst is echt voorbij
Sommige mensen halen hun kerstboom al voor nieuwjaar weg, maar eigenlijk is het kerstfeest pas op driekoningenavond officieel afgelopen.
Volgens de kerkelijke traditie mag de kerstboom daarom pas op 5 januari worden weggehaald.
Sommigen steken op driekoningenavond ook speciale, driearmige kaarsen aan. Als de drie kaarsen zo zijn opgebrand dat ze elkaar raken, is kerst voorbij.
Vroeger stopten mensen buskruit in de bodem van de kaars om een knal te maken als de kaarsen opgebrand waren. Op deze manier werd het kerstfeest in stijl afgesloten.
